Bức tranh tình hình thị trường lao động, việc làm quý III năm 2023

Trong quý III năm 2023, kinh tế thế giới có nhiều dấu hiệu khởi sắc, các tổ chức quốc tế điều chỉnh dự báo mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2023 tăng nhẹ so với những dự báo đưa ra trước đó. Thị trường lao động trên phạm vi toàn thế giới, đặc biệt là tại các quốc gia phát triển có tỷ lệ thất nghiệp thấp và cơ hội việc làm cho người lao động đang gia tăng. Tuy nhiên, kinh tế thế giới năm 2023 tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, các tổ chức quốc tế đều dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2023 thấp hơn tốc độ tăng trưởng năm 2022 từ 0,1 đến 1,0 điểm phần trăm nên triển vọng thị trường lao động toàn cầu còn nhiều bấp bênh.

          Trong nước, lực lượng lao động, số người có việc làm quý III năm 2023 tiếp tục tăng so với quý trước và so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên lao động phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 60% tổng số lao động có việc làm của cả nước. Thu nhập bình quân tháng của người lao động tăng so với quý trước và tăng so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thiếu việc làm và thất nghiệp trong độ tuổi lao động không thay đổi so với quý trước và tăng so với cùng kỳ năm trước. Tình trạng hàng trăm nghìn lao động buộc nghỉ giãn việc, thôi việc, mất việc ở các doanh nghiệp diễn ra từ quý IV năm 2022 đã giảm nhiệt trong quý này.

          Lực lượng lao động, số lao động có việc làm vẫn tiếp tục tăng kể từ sau thời điểm quý III năm 2021 khi dịch Covid-19 bùng phát, cụ thể:

          (1) Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên trong quý III năm 2023 là 52,4 triệu người, tăng 92,6 nghìn người so với quý trước và tăng 546 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Việt Nam vẫn đang trong thời kỳ dân số vàng, lực lượng lao động tăng là xu thế tất yếu trong điều kiện bình thường của nền kinh tế.

          (2) Số người từ 15 tuổi trở lên có việc làm quý III năm 2023 ước tính là 51,3 triệu người, tăng 87,4 nghìn người so với quý trước và tăng 523,6 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Người lao động Việt Nam khá linh hoạt để tìm kiếm công việc trên thị trường, họ có thể chấp nhận làm công việc phi chính thức để đảm bảo duy trì cuộc sống trong khi chưa tìm được công việc chính thức.

          (3) Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ quý III năm 2023 là 27,3%, tăng 0,5 điểm phần trăm so với quý trước và tăng 1 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

          (4) Thu nhập bình quân của lao động quý III năm 2023 là 7,1 triệu đồng, tăng 146 nghìn đồng so với quý trước và tăng 359 nghìn đồng so với cùng kỳ năm trước.  So với cùng kỳ năm trước, quý III năm nay thu nhập bình quân của người lao động tại các vùng kinh tế – xã hội đều tăng. Quý III/2023 so với cùng kỳ năm trước, thu nhập bình quân của lao động tăng lên ở hầu hết các ngành kinh tế. Một số ngành ghi nhận tốc độ tăng thu nhập bình quân khá so với cùng kỳ năm 2022: thu nhập bình quân của lao động làm trong ngành khai khoáng là 10,4 triệu đồng, tăng 11%, tương ứng tăng 1,03 triệu đồng; lao động làm việc trong ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống có thu nhập bình quân là 6,9 triệu đồng, tăng 7,5%, tương ứng tăng 486 nghìn đồng; thu nhập bình quân của lao động ngành bán buôn, bán lẻ, sửa chữa ô tô, xe gắn máy là 8,2 triệu đồng, tăng 6,5%, tương ứng tăng 500 nghìn đồng; thu nhập của lao động ngành công nghiệp chế biến, chế tạo là 7,8 triệu đồng, tăng 3,6%, tương ứng tăng 271 nghìn đồng.

          (5) Tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng giảm

          Khi các hoạt động kinh tế – xã hội được khôi phục, tỷ lệ lao động không sử dụng hết tiềm năng giảm nhanh từ 10,4% xuống còn 3,9% vào quý IV năm 2022. Tỷ lệ này có dấu hiệu tăng trở lại vào quý I năm 2023 (4,5%) và giữ mức 4,2% vào quý III năm 2023 (tương ứng với khoảng hơn 2,2 triệu người).

          (6) Lao động mang tính thị trường hơn, biểu hiện là số lao động làm công việc tự sản, tự tiêu liên tục giảm dần qua các quý (từ quý III năm 2021 đến nay).

          Từ quý III năm 2021 trở lại đây, số lao động làm công việc tự sản tự tiêu liên tục giảm dần qua các quý, con số này của quý III năm 2023 là 3,7 triệu người, tiếp tục giảm 220,4 nghìn người so với quý trước và giảm gần 0,6 triệu người so với cùng kỳ năm trước, số lao động này chủ yếu ở khu vực nông thôn.

          Nhìn chung, lao động có việc làm có xu hướng tăng nhưng thị trường lao động phát triển chưa bền vững và có những điểm hạn chế sau:

          (1) Mặc dù lao động có việc làm nói chung có xu hướng tăng, tuy nhiên xét về chất lượng lao động thì thị trường lao động phát triển không mang tính bền vững, công việc của người lao động không ổn định, bấp bênh, điều kiện làm việc không bảo đảm và thu nhập thì thấp.

          Số người có việc làm phi chính thức chung (bao gồm cả lao động làm việc trong hộ nông, lâm nghiệp và thủy sản) trong quý III năm 2023 là 33,4 triệu người, tăng 43,9 nghìn người so với quý trước và tăng 355,8 nghìn người so với cùng kỳ năm trước.

           (2) Lao động có việc làm tăng nhưng tỷ lệ thiếu việc làm quý này không thay đổi so với quý trước và tăng so với cùng kỳ năm trước, người lao động ở khu vực công nghiệp và xây dựng chịu tác động nhiều nhất.

          Tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động quý quý III năm 2023 là 2,06%, không thay đổi so với quý trước và tăng 0,14 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. So với cùng kỳ năm trước, chỉ có khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản có số lao động thiếu việc làm trong độ tuổi lao động giảm (giảm 54,1 nghìn người), trong khi đó, ở khu vực công nghiệp – xây dựng và khu vực dịch vụ đều tăng (tăng 109,2 nghìn người và tăng 14,1 nghìn người).

           (3) Đời sống của người lao động quý III năm nay được cải thiện chậm. Nếu như quý III/2022 thị trường lao động đã ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ, đời sống của người lao động được cải thiện đáng kể, với tốc độ tăng thu nhập bình quân của người lao động lên tới 30,1% so với quý III/2021. Bước sang quý III/2023, thu nhập bình quân của lao động tiếp tục ghi nhận tốc độ tăng so với cùng kỳ năm 2022 nhưng đã chậm lại đáng kể, tăng 5,3% so với cùng kỳ năm 2022 (cùng kỳ năm 2022 tăng 6,7%).

          (4) So với quý trước, thất nghiệp quý III tăng về số lượng và không thay đổi về tỷ lệ.

          Trong bối cảnh tăng trưởng GDP toàn cầu được dự báo giảm xuống, do sức cầu tại các nền kinh tế phát triển hàng đầu đang yếu đi và tăng trưởng thương mại toàn cầu dự kiến cũng giảm, các doanh nghiệp và thị trường lao động Việt Nam đều chịu ảnh hưởng tiêu cực từ những biến động của kinh tế toàn cầu. Cụ thể, số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý III năm 2023 khoảng 1,08 triệu người, tăng 6,3 nghìn người so với quý trước và tăng 22,1 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý III năm 2023 là 2,30%, không thay đổi so với quý trước và tăng 0,02 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.