I. Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước
1. Khái niệm, phương pháp tính
Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước là toàn bộ giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ nhà nước đã sử dụng để chi tiêu cho các nhu cầu thường xuyên của Nhà nước về quản lý nhà nước, an ninh quốc phòng, bảo đảm xã hội bắt buộc,…
Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước được thực hiện bởi tất cả các cấp chính quyền (chính quyền Trung ương và địa phương), các quỹ bảo hiểm xã hội (và các tổ chức không vị lợi của nhà nước) thường trú trong lãnh thổ kinh tế.
Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước được phân theo 10 nhóm theo phân loại chức năng của nhà nước (COFOG) bao gồm: Dịch vụ công; Quốc phòng; An ninh và trật tự xã hội; Hoạt động kinh tế; Bảo vệ môi trường; Dịch vụ công cộng và nhà ở; Y tế; Giải trí văn hóa và tôn giáo; Giáo dục; Đảm bảo xã hội.
Phương pháp tính tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước:
– Theo giá hiện hành:
Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước bằng (=) tổng giá trị sản xuất của Nhà nước trừ (-) giá trị sản xuất sử dụng cho tích lũy tài sản cố định của chính các đơn vị sản xuất Nhà nước, trừ (-) giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ nhà nước bán ở giá có ý nghĩa kinh tế và không có ý nghĩa kinh tế, cộng (+) chuyển nhượng xã hội bằng hiện vật nhà nước mua từ nhà sản xuất thị trường
Trong đó: Giá trị sản xuất của Nhà nước bằng (=) chi phí trung gian cộng (+) thu nhập của người lao động cộng (+) khấu hao tài sản cố định cộng (+) thuế sản xuất khác trừ (-) trợ cấp sản xuất khác cộng (+) giá trị thặng dư (nếu có).
– Theo giá so sánh:
| Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước theo giá so sánh |
=
|
Tiêu dùng cuối cùng của Nhà nước |
|
Chỉ số giảm phát giá trị sản xuất của các ngành tương ứng của năm báo cáo so với năm gốc |
2. Kỳ công bố: Quý, 6 tháng, 9 tháng, năm.
3. Nguồn số liệu
– Tổng điều tra kinh tế;
– Điều tra thu thập thông tin lập bảng cân đối liên ngành và tính hệ số chi phí trung gian;
– Dữ liệu hành chính;
– Chế độ báo cáo thống kê cấp quốc gia.
4. Cơ quan chịu trách nhiệm thu thập, tổng hợp
– Chủ trì: Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê);
– Phối hợp: Bộ Tài chính, Bảo hiểm xã hội Việt Nam.
II. Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư
1. Khái niệm, phương pháp tính
Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư là toàn bộ giá trị về sản phẩm vật chất và dịch vụ do cá nhân dân cư đã sử dụng cho nhu cầu đời sống vật chất và tinh thần hàng ngày của cá nhân trong năm, gồm:
– Tiêu dùng cuối cùng từ thu nhập của hộ dân cư là toàn bộ chi tiêu từ ngân sách của hộ dân cư dùng để tiêu dùng và tiêu dùng tự túc các sản phẩm vật chất và dịch vụ cho cuộc sống hàng ngày của toàn bộ thành viên trong các hộ dân cư. Đặc điểm của loại tiêu dùng cuối cùng này là làm giảm ngân sách của hộ dân cư, gồm cả phần chi của hộ cho người lao động làm thuê công việc nội trợ trong gia đình, không gồm chi tiêu cho sản xuất.
– Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư hưởng thụ không phải trả tiền là những sản phẩm vật chất và dịch vụ của các đơn vị thường trú thuộc khu vực nhà nước và không vị lợi phục vụ trực tiếp không phải trả tiền cho các thành viên của hộ dân cư, như: Y tế, văn hóa, giáo dục,…
a) Tiêu dùng cuối cùng từ thu nhập của hộ dân cư
|
Tiêu dùng cuối cùng từ thu nhập của hộ dân cư |
= | Tiêu dùng cuối cùng do chi mua hàng hóa và dịch vụ của hộ dân cư | + |
Tiêu dùng cuối cùng là sản phẩm tự túc của hộ dân cư |
– Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư do chi mua sản phẩm hàng hóa và dịch vụ từ ngân sách của hộ dân cư. Có hai phương pháp tính như sau:
Phương pháp 1: Phương pháp tính từ chi ngân sách hộ dân cư
|
Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư từ thu nhập trong năm |
= | Tiêu dùng cuối cùng do mua trên thị trường bình quân một hộ hoặc nhân khẩu trong năm | × |
Tổng số hộ hoặc số nhân khẩu bình quân trong năm |
Công thức trên được tính riêng cho từng loại sản phẩm và theo từng loại hộ dân cư hoặc nhân khẩu của khu vực thành thị và nông thôn.
Phương pháp 2: Phương pháp tính từ tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng
| Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư | = | Tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng | – | Phần giá trị sản phẩm do các đơn vị sản xuất mua | + |
Giá trị sản phẩm mua chưa có trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng và tự sản xuất tự tiêu cho tiêu dùng cuối cùng |
Phần giá trị sản phẩm hàng hóa và dịch vụ hộ dân cư mua cho nhu cầu tiêu dùng của hộ trong năm chưa có trong tổng mức bán lẻ được tính riêng cho từng loại như sau:
+ Tiêu dùng điện sinh hoạt
|
Tiêu dùng cuối cùng |
= | Tổng số KW giờ điện thương phẩm dùng trong sinh hoạt của các hộ dân cư |
× |
Đơn giá bình quân |
+ Tiêu dùng nước sinh hoạt
| Tiêu dùng cuối cùng | = | Tổng số m3 nước máy hộ dân cư mua trong năm | × |
Đơn giá bình quân của |
+ Tiêu dùng cuối cùng về vận tải, bưu điện, du lịch, văn hoá, y tế, giáo dục,…
|
Tiêu dùng cuối cùng |
= | Giá trị sản xuất của vận tải, bưu điện, du lịch, văn hoá, y tế, giáo dục,… | – | Phần giá trị sản phẩm của các ngành vận tải, bưu điện, du lịch, văn hoá, y tế, giáo dục,… do các đơn vị sản xuất mua |
– | Phần giá trị sản phẩm của các ngành vận tải, bưu điện, du lịch, văn hoá, y tế, giáo dục,… do các hộ dân cư được hưởng không phải trả tiền | – |
Phần giá trị sản phẩm của các ngành vận tải, bưu điện, du lịch, văn hoá, y tế, giáo dục,… |
+ Tiêu dùng cuối cùng về dịch vụ ngân hàng và bảo hiểm là phần giá trị sản xuất đã được phân bổ cho khu vực hộ dân cư của hoạt động ngân hàng và bảo hiểm.
+ Tiêu dùng cuối cùng về xổ số là toàn bộ giá trị sản xuất của hoạt động xổ số.
+ Tiêu dùng cuối cùng về dịch vụ làm thuê công việc nội trợ trong gia đình là toàn bộ giá trị sản xuất của hoạt động làm thuê các công việc gia đình trong các hộ dân cư.
– Tiêu dùng cuối cùng là sản phẩm tự túc (tự sản xuất tự tiêu dùng)
Tiêu dùng cuối cùng là sản phẩm tự túc phải là phần giá trị đã được tính vào giá trị sản xuất của một ngành hay hoạt động nào đó, gồm:
+ Tiêu dùng sản phẩm vật chất: Nông, lâm nghiệp và thuỷ sản; tiểu thủ
công nghiệp,…
+ Tiêu dùng về dịch vụ nhà tự có tự ở của hộ dân cư,…
Tiêu dùng tự túc là sản phẩm vật chất được tính như sau:
|
Tiêu dùng tự túc |
= | Tiêu dùng tự túc bình quân một hộ hoặc một nhân khẩu | × |
Tổng số hộ |
Công thức trên được tính theo từng loại sản phẩm, từng loại hộ và theo thành thị, nông thôn.
Tiêu dùng tự túc về dịch vụ nhà tự có tự ở: Giá trị nhà tự có tự ở được coi là một hoạt động dịch vụ nhà ở cho chính bản thân hộ dân cư.
b) Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư hưởng thụ không phải trả tiền:
– Tiêu dùng cuối cùng không phải trả tiền qua các tổ chức nhà nước.
Công thức tính:
| Tiêu dùng cuối cùng không phải trả tiền về vận tải, bưu điện, du lịch văn hóa, y tế, giáo dục đào tạo |
= | Giá trị sản xuất của các ngành, hoạt động vận tải, bưu điện, du lịch, văn hóa, y tế, giáo dục đào tạo |
– |
Phần giá trị sản xuất của các ngành, hoạt động vận tải, bưu điện, du lịch, văn hóa, y tế, giáo dục đào tạo |
– Tiêu dùng cuối cùng không phải trả tiền qua các tổ chức khác (tổ chức ngoài nhà nước, từ thiện, tôn giáo, hiệp hội,…).
Công thức tính:
| Tiêu dùng cuối cùng không phải trả tiền qua các tổ chức khác (tổ chức ngoài nhà nước, từ thiện, tôn giáo, hiệp hội) | = | Giá trị sản xuất của hoạt động của các tổ chức trên |
– |
Phần giá trị bán trên thị trường (nếu có) của các tổ chức đó |
- c) Từ kết quả tính toán trên, tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo các hình thức tiêu dùng sau:
– Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo đối tượng sử dụng:
|
Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo đối tượng sử dụng |
= | Tiêu dùng cuối cùng từ thu nhập của hộ dân cư | + |
Tiêu dùng cuối cùng hộ dân cư hưởng thụ không phải trả tiền |
– Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo đơn vị thường trú:
| Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo đơn vị thường trú |
= | Tiêu dùng cuối cùng do chi mua hàng hóa và dịch vụ từ ngân sách hộ dân cư (cá nhân) | + | Giá trị sản phẩm hàng hóa, dịch vụ hộ dân cư (cá nhân) mua cho tiêu dùng chưa được tính trong tổng mức bán lẻ | + | Tiêu dùng cuối cùng là sản phẩm tự túc | + |
Tiêu dùng cuối cùng (hộ dân cư) cá nhân được hưởng thụ không phải trả tiền (mục 1.2 khoản b) |
– Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo lãnh thổ:
|
Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư theo lãnh thổ |
= | Tiêu dùng cuối cùng của cá nhân (hộ dân cư) từ tổng mức bán lẻ | + | Phần giá trị sản phẩm hàng hóa và dịch vụ hộ dân cư (cá nhân) mua cho tiêu dùng chưa được tính trong tổng mức bán lẻ | + | Tiêu dùng cuối cùng là sản phẩm tự túc | + |
Tiêu dùng cuối cùng hộ dân cư (cá nhân) được hưởng thụ không phải trả tiền |
Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) tính và công bố tiêu dùng cuối cùng theo đối tượng chi tiêu (theo giá so sánh).
Công thức tính:
|
Tiêu dùng cuối cùng |
= | Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư do chi mua sản phẩm hàng hoá và dịch vụ từ ngân sách hộ dân cư (cá nhân) theo giá hiện hành năm báo cáo
|
|
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân |
Chỉ tiêu này được tính chi tiết theo từng nhóm sản phẩm cụ thể.
|
Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư từ sản phẩm tự túc theo giá so sánh |
= | Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư từ sản phẩm tự túc theo giá hiện hành (năm báo cáo) của từng ngành sản phẩm
|
|
Chỉ số giảm phát theo từng ngành tương ứng của năm báo cáo so với năm gốc |
Chỉ tiêu này được tính chi tiết theo từng ngành sản phẩm.
|
Tiêu dùng cuối cùng của |
= | Tiêu dùng cuối cùng của hộ dân cư từ sản phẩm tự túc theo giá hiện hành (năm báo cáo) của từng ngành sản phẩm
|
|
Chỉ số giảm phát theo từng ngành tương ứng của năm báo cáo so với năm gốc |
2. Kỳ công bố: Quý, 6 tháng, 9 tháng, năm.
3. Nguồn số liệu
– Khảo sát mức sống dân cư Việt Nam;
– Kết quả các cuộc điều tra thống kê trong Chương trình điều tra thống kê quốc gia;
– Chế độ báo cáo thống kê cấp quốc gia;
– Dữ liệu hành chính.
4. Cơ quan chịu trách nhiệm thu thập, tổng hợp: Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê).